Tín chỉ carbon là gì? Cơ chế này hoạt động như thế nào và tại sao Việt Nam được đánh giá là có tiềm năng lớn để thu về hàng tỷ USD mỗi năm từ việc bán tín chỉ carbon?
Biến đổi khí hậu đang là một trong những thách thức lớn nhất mà nhân loại phải đối mặt. Nồng độ khí nhà kính, đặc biệt là CO2, trong bầu khí quyển ngày càng tăng cao, gây ra hiệu ứng nhà kính và dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng như: nhiệt độ Trái Đất tăng, mực nước biển dâng, thiên tai xảy ra thường xuyên và khốc liệt hơn…
Để ứng phó với biến đổi khí hậu, cộng đồng quốc tế đã và đang nỗ lực thực hiện nhiều biện pháp, trong đó có việc phát triển thị trường carbon và cơ chế tín chỉ carbon.
Tín chỉ carbon là gì?
Tín chỉ carbon (carbon credit) là một loại giấy phép hoặc chứng chỉ cho phép một quốc gia, tổ chức hoặc cá nhân phát thải một lượng khí nhà kính nhất định, thường được quy đổi ra tấn CO2 tương đương. Mỗi tín chỉ carbon tương đương với 1 tấn CO2 hoặc một lượng khí nhà kính khác có tác động tương tự đến sự nóng lên toàn cầu.
Doanh nghiệp hoặc quốc gia có thể mua, bán tín chỉ để bù đắp lượng khí thải của mình, góp phần tái đầu tư vào công cuộc chống biến đổi khí hậu.
Cơ chế hoạt động của tín chỉ carbon
Cơ chế tín chỉ carbon hoạt động dựa trên nguyên tắc “cấp phép và giao dịch” (cap and trade). Cụ thể, chính phủ hoặc một tổ chức quốc tế sẽ đặt ra giới hạn phát thải khí nhà kính cho các quốc gia, tổ chức hoặc doanh nghiệp tham gia. Những đơn vị nào phát thải ít hơn mức cho phép sẽ được cấp tín chỉ carbon, tương ứng với lượng khí nhà kính mà họ đã giảm được. Ngược lại, những đơn vị nào phát thải vượt mức cho phép sẽ phải mua tín chỉ carbon để bù đắp lượng phát thải dư thừa.
Việc mua bán tín chỉ carbon diễn ra trên thị trường carbon, nơi người mua và người bán gặp nhau để trao đổi tín chỉ. Giá tín chỉ carbon được xác định bởi cung và cầu trên thị trường.
Lợi ích của tín chỉ carbon
Cơ chế tín chỉ carbon mang lại nhiều lợi ích, bao gồm:
- Khuyến khích giảm phát thải khí nhà kính: Cơ chế này tạo ra động lực kinh tế để các quốc gia, tổ chức và doanh nghiệp đầu tư vào các công nghệ sạch, năng lượng tái tạo và các biện pháp giảm phát thải khác, từ đó góp phần hạn chế biến đổi khí hậu.
- Huy động nguồn lực tài chính: Việc bán tín chỉ carbon tạo ra nguồn thu cho các quốc gia đang phát triển, giúp họ có thêm nguồn lực để thực hiện các dự án phát triển bền vững và ứng phó với biến đổi khí hậu.
- Thúc đẩy chuyển giao công nghệ: Thị trường carbon tạo điều kiện thuận lợi cho việc chuyển giao công nghệ sạch từ các nước phát triển sang các nước đang phát triển.
- Nâng cao nhận thức về biến đổi khí hậu: Cơ chế tín chỉ carbon góp phần nâng cao nhận thức của cộng đồng về biến đổi khí hậu và vai trò của việc giảm phát thải khí nhà kính.
Tiềm năng của Việt Nam trong thị trường tín chỉ carbon
Cuối 2013, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn bán 10,3 triệu tấn CO2 cho Ngân hàng Thế giới (World Bank), thu về 51,5 triệu USD, tương đương 5 USD một tín chỉ carbon.
Sau thương vụ này, Việt Nam có kế hoạch bán 6 triệu tấn CO2 giá 10 USD mỗi tín chỉ carbon cho chương trình LEAF (Lowering Emissions in Asia’s Forests) của tổ chức phi lợi nhuận Emergent. Dự án chuẩn bị thẩm định bởi bên thứ ba độc lập và dự kiến hoàn thành vào quý I/2025.
Ngoài ra, một dự án khác được hỗ trợ bởi Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) giúp Việt Nam bán tối đa 30 triệu tấn CO2 với giá 150 triệu USD cho quỹ GCF (Green Climate Fund) của Liên Hợp Quốc định nộp đề xuất vào 2025. Với mục tiêu này, giá mỗi tín chỉ carbon sẽ ở mức 5 USD.
Việt Nam được đánh giá là một trong những quốc gia có tiềm năng lớn về tín chỉ carbon, nhờ vào:
- Diện tích rừng rộng lớn: Việt Nam có diện tích rừng đứng thứ hai ở Đông Nam Á, với khả năng hấp thụ carbon đáng kể. Các hoạt động trồng rừng, bảo vệ rừng và quản lý rừng bền vững sẽ tạo ra nguồn cung tín chỉ carbon dồi dào.
- Tiềm năng năng lượng tái tạo: Việt Nam có tiềm năng lớn về năng lượng mặt trời, gió, thủy điện… Đầu tư vào năng lượng tái tạo giúp giảm phát thải khí nhà kính, từ đó tạo ra tín chỉ carbon.
- Nông nghiệp phát triển: Việt Nam là một quốc gia nông nghiệp, với nhiều tiềm năng để phát triển các dự án nông nghiệp carbon thấp, chẳng hạn như trồng lúa nước giảm phát thải methane, sử dụng phân bón hữu cơ…
- Cam kết mạnh mẽ với giảm phát thải: Việt Nam đã đưa ra những cam kết mạnh mẽ trong việc giảm phát thải khí nhà kính, thể hiện qua việc tham gia các hiệp định quốc tế như Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu và ban hành các chính sách quốc gia về phát triển kinh tế xanh và bền vững.
Theo ước tính, Việt Nam có thể bán ra khoảng 57 triệu tín chỉ carbon mỗi năm. Với mức giá trung bình 5 USD/tín chỉ, con số này tương đương với hàng trăm triệu USD mỗi năm. Thậm chí, tiềm năng này có thể lên tới hàng tỷ USD khi giá tín chỉ carbon tăng và Việt Nam đẩy mạnh các hoạt động giảm phát thải.
Thách thức và giải pháp
Tuy nhiên, để khai thác hiệu quả tiềm năng tín chỉ carbon, Việt Nam cần phải vượt qua một số thách thức, bao gồm:
- Hoàn thiện khung pháp lý: Việt Nam cần xây dựng một hệ thống pháp luật rõ ràng, minh bạch và đồng bộ cho thị trường tín chỉ carbon, bao gồm các quy định về cấp phép, giao dịch, giám sát và xác minh tín chỉ carbon.
- Nâng cao năng lực quản lý: Cần đào tạo đội ngũ chuyên gia, phát triển công nghệ và cơ sở hạ tầng để quản lý, giám sát và xác minh tín chỉ carbon một cách hiệu quả.
- Thu hút đầu tư: Việt Nam cần có các chính sách ưu đãi và hỗ trợ để thu hút đầu tư trong và ngoài nước vào các dự án giảm phát thải, tạo ra nguồn cung tín chỉ carbon.
- Nâng cao nhận thức: Cần tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến kiến thức về tín chỉ carbon và thị trường carbon cho các doanh nghiệp, người dân và các bên liên quan.
Tham khảo:
Lộ trình chuyển đổi Xanh cho doanh nghiệp Việt Nam
Kết luận
Tín chỉ carbon là một cơ hội “vàng” để Việt Nam phát triển kinh tế xanh và bền vững, đồng thời góp phần ứng phó với biến đổi khí hậu toàn cầu. Bằng cách tận dụng lợi thế và vượt qua thách thức, Việt Nam có thể biến tiềm năng tín chỉ carbon thành hiện thực, mang lại lợi ích kinh tế, xã hội và môi trường cho đất nước.
Đọc thêm:
Vì sao giá bán tín chỉ carbon của Việt Nam chưa bằng với các nước khác?
