Khi Hà Nội vừa chính thức công bố lệnh cấm xe máy chạy xăng trong khu vực Vành đai 1 từ ngày 1/7/2026, việc này đã tạo ra những tranh luận sôi nổi trong dư luận.
Tuy nhiên, nếu nhìn ra thế giới, xu hướng chuyển đổi từ phương tiện chạy nhiên liệu hóa thạch sang xe điện và xe xanh đã trở thành một phong trào toàn cầu. Từ các quốc gia phát triển như Na Uy, các nước EU đến những thành phố lớn như Paris, Stockholm, London, tất cả đều đang thực hiện những bước đi quyết liệt nhằm giảm thiểu ô nhiễm không khí và hướng tới mục tiêu trung hòa carbon.
Câu hỏi đặt ra là: các quốc gia và thành phố này đã triển khai chính sách cấm xe chạy xăng dầu như thế nào? Họ đã đối mặt với những thách thức gì và rút ra được những bài học kinh nghiệm nào? Bài viết này sẽ tổng hợp một cách toàn diện về thực trạng, cách thức triển khai, tác động và phản hồi của người dân trước những chính sách này trên thế giới, đồng thời đi sâu vào trường hợp cụ thể của Hà Nội.
Thực trạng và lộ trình cấm xe chạy xăng dầu trên thế giới
Làn sóng cấm xe chạy xăng dầu đang diễn ra mạnh mẽ trên khắp thế giới, với mỗi quốc gia và thành phố có lộ trình riêng phù hợp với điều kiện thực tế. Na Uy đang dẫn đầu cuộc đua này khi trở thành quốc gia đầu tiên cấm bán xe xăng dầu mới từ năm 2025. Thành công của Na Uy không phải ngẫu nhiên – hiện tại xe điện đã chiếm tới 80% tổng số xe được bán ra trong năm 2024, một con số ấn tượng cho thấy sự chuẩn bị kỹ lưỡng và chính sách hỗ trợ hiệu quả.
Liên minh châu Âu (EU) với 27 quốc gia thành viên đã thông qua quyết định táo bạo: cấm hoàn toàn việc bán xe xăng và diesel mới từ năm 2035. Nghị viện EU đã chính thức phê chuẩn quyết định này, tạo nên một khung pháp lý thống nhất cho toàn khối. Anh quốc, mặc dù đã rời khỏi EU, vẫn đi theo hướng tương tự với lộ trình cấm xe xăng/dầu mới từ 2030 và xe hybrid từ 2035.
Ở châu Á, Singapore đang thực hiện một trong những chính sách quyết liệt nhất khi cấm đăng ký xe chạy xăng mới từ 2030 và loại bỏ hoàn toàn xe chạy xăng dầu vào năm 2040. Trung Quốc – “công xưởng thế giới” cũng cam kết dừng sản xuất xe chạy nhiên liệu hóa thạch vào năm 2035, trong khi đẩy mạnh phát triển ngành công nghiệp xe điện với những ưu đãi lớn.
Tại khu vực thành phố, những “thí nghiệm” quan trọng đang diễn ra. Stockholm sẽ cấm xe xăng dầu ở khu vực nội đô từ năm 2025, Paris đang dần thực hiện lệnh cấm xe diesel cũ từ 2020 và hướng tới cấm hoàn toàn xe xăng/dầu trong trung tâm thành phố tới năm 2030. London đã áp dụng khu vực phát thải cực thấp từ 2019, dần tăng phí đối với các phương tiện gây ô nhiễm cao.
Đặc biệt, Delhi – thủ đô của Ấn Độ với tình trạng ô nhiễm không khí nghiêm trọng, đang cấm bán xe xăng cũ và hướng tới mục tiêu 95% xe điện mới từ năm 2027. Còn tại Việt Nam, Hà Nội đang trở thành thành phố tiên phong khi cấm xe máy xăng trong Vành đai 1 từ 1/7/2026, sau đó sẽ mở rộng hạn chế ô tô chạy xăng từ 2028 và áp dụng cho vành đai 2-3 về sau.
Đọc thêm:
Khu vực sẽ cấm xe máy chạy xăng dầu từ 1/7/2026 tại Hà Nội
Cách thức triển khai và hỗ trợ của chính quyền
Việc triển khai lệnh cấm xe chạy xăng dầu không phải là một quyết định đơn giản mà đòi hỏi một hệ thống các bước thực hiện có tính hệ thống và khoa học. Các quốc gia và thành phố thành công đều bắt đầu bằng việc ban hành các chỉ thị hoặc luật pháp rõ ràng. Ví dụ điển hình là Chỉ thị 20/CT-TTg của Thủ tướng Việt Nam về việc hạn chế xe máy xăng tại Hà Nội, tạo ra cơ sở pháp lý vững chắc cho việc thực thi.
Bước tiếp theo là việc thiết lập các khu vực cấm một cách khoa học và phù hợp. Hà Nội áp dụng theo mô hình vành đai, bắt đầu từ khu vực trung tâm (Vành đai 1) rồi mở rộng dần. Stockholm cũng chọn cách tương tự khi áp dụng cho vùng nội đô trước, sau đó mở rộng ra các khu vực khác. Điều này giúp người dân có thời gian thích nghi và giảm thiểu tác động đột ngột.
Để đảm bảo việc thực thi hiệu quả, các thành phố đều đầu tư mạnh vào hệ thống kiểm soát hiện đại bao gồm camera giám sát, thiết bị theo dõi phương tiện vi phạm và hệ thống xử phạt tự động. Điều quan trọng không kém là việc đặt ra kế hoạch chuyển đổi dài hạn với các mốc thời gian rõ ràng, tránh gây sốc cho thị trường và người dân.
Các chính sách hỗ trợ thiết thực đóng vai trò then chốt trong thành công của việc chuyển đổi. Na Uy nổi bật với các khoản trợ cấp lên đến vài nghìn USD cho mỗi xe điện được mua, cùng với việc miễn thuế và phí đường bộ. Nhiều quốc gia EU cung cấp các ưu đãi tài chính tương tự, từ giảm thuế mua xe điện đến hỗ trợ chi phí lắp đặt trạm sạc tại nhà.
Phát triển hạ tầng sạc điện là yếu tố sống còn quyết định thành bại của chính sách. Các thành phố thành công đều đầu tư hàng nghìn trạm sạc tại các khu vực công cộng, nút giao thông trọng điểm và khu dân cư. Hà Nội hiện đang đầu tư mạnh mẽ cho hạ tầng này, nhằm đảm bảo sự thuận tiện cho người dân khi chuyển đổi.
Không thể thiếu các chiến dịch tuyên truyền nâng cao ý thức về lợi ích môi trường và tiết kiệm chi phí vận hành xe điện. Đồng thời, việc khuyến khích phát triển giao thông công cộng xanh thông qua nâng cấp xe buýt điện, mở rộng mạng lưới metro cũng góp phần giảm sự phụ thuộc vào phương tiện cá nhân.
Tác động của lệnh cấm đến cuộc sống và kinh tế xã hội
Những tác động tích cực về môi trường và sức khỏe là điều dễ nhận thấy nhất khi các chính sách cấm xe xăng dầu được triển khai. Paris đã ghi nhận mức giảm 20% lượng bụi mịn PM2.5 sau 2 năm siết chặt khu vực trung tâm thành phố. Việc giảm phát thải CO2 và các chất gây ô nhiễm độc hại như NOx không chỉ giúp cải thiện chất lượng không khí mà còn có tác động trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng, giảm các bệnh về hô hấp và tim mạch.
Từ góc độ kinh tế, lệnh cấm đã thúc đẩy mạnh mẽ ngành công nghiệp xe điện, tạo ra hàng chục nghìn việc làm mới trong các lĩnh vực nghiên cứu phát triển, sản xuất và dịch vụ. Áp lực buộc các hãng xe truyền thống như Volkswagen, BMW phải chuyển đổi mô hình kinh doanh, tăng cường đầu tư sản xuất xe điện từ năm 2023.
Tuy nhiên, không thể phủ nhận những thách thức về chi phí mà người dân phải đối mặt. Xe điện hiện tại vẫn đắt hơn xe xăng trung bình 20-30%, tạo áp lực lên các hộ gia đình, đặc biệt là những người có thu nhập thấp. Chi phí đầu tư hạ tầng ban đầu cũng rất lớn, mặc dù sẽ tiết kiệm chi phí vận hành trong dài hạn.
Về mặt xã hội, các thành phố áp dụng chính sách cấm đã chứng kiến những thay đổi tích cực trong chất lượng sống. Việc giảm tiếng ồn, tắc nghẽn giao thông và không khí sạch hơn tại khu vực đô thị đã được người dân đánh giá cao. Điều này cũng khuyến khích việc sử dụng phương tiện công cộng, đi bộ và xe đạp nhiều hơn, góp phần tạo nên một lối sống xanh và bền vững.
Phản hồi và ý kiến người dân
Phản ứng của người dân đối với các chính sách cấm xe xăng dầu khá đa dạng, phản ánh sự phức tạp của vấn đề này. Nhiều chuyên gia và một bộ phận đáng kể cư dân ủng hộ các lệnh cấm, nhìn nhận đây là biện pháp cần thiết cho môi trường và sức khỏe cộng đồng trong dài hạn. Những người đã chuyển sang sử dụng xe điện thường có trải nghiệm tích cực với việc giảm chi phí vận hành, vận hành êm ái hơn và sự tiện lợi tại các trạm sạc hiện đại.
Tại Paris và Stockholm, các cuộc khảo sát cho thấy người dân đánh giá tích cực về chính sách sau khi được áp dụng. Họ nhận thấy không khí trong lành hơn, giảm tiếng ồn và cải thiện chất lượng cuộc sống đô thị một cách rõ rệt.
Tuy nhiên, vẫn tồn tại những băn khoăn và lo ngại đáng kể. Chi phí mua xe điện vẫn còn cao là mối quan tâm hàng đầu, đặc biệt khi các chương trình trợ giá chưa đủ để người dân thu nhập thấp có thể tiếp cận. Hạ tầng sạc điện chưa hoàn thiện ở nhiều khu vực cũng tạo ra lo ngại về sự thiếu hụt trạm sạc, ảnh hưởng đến sự thuận tiện trong di chuyển.
Tại Hà Nội, lệnh cấm xe máy xăng từ năm 2026 đã tạo ra những tranh luận gay gắt trong xã hội. Nhiều người đặt câu hỏi về tính khả thi của chính sách khi xem xét đến thực tế có tới 6,9 triệu xe máy đang lưu hành trong toàn thành phố. Họ lo ngại về sự chuẩn bị hạ tầng, khả năng cung cấp xe điện thay thế và tác động đến chi phí sinh hoạt hàng ngày.
Một số ý kiến cho rằng lệnh cấm sẽ gây khó khăn cho những người đã sử dụng xe máy lâu năm, đặc biệt là những người lao động có thu nhập thấp. Tuy nhiên, cũng có không ít người ủng hộ chính sách này, cho rằng đây là bước đi cần thiết để cải thiện môi trường sống tại thủ đô.
Bài học kinh nghiệm và khuyến nghị
Từ những kinh nghiệm của các quốc gia và thành phố trên thế giới, có thể rút ra một số bài học quý giá cho việc triển khai chính sách cấm xe xăng dầu. Trước hết, việc ban hành lộ trình chuyển đổi dài hạn với tính khả thi cao là điều cần thiết. Các quốc gia thành công đều đưa ra kế hoạch từ 5-10 năm trước khi chính thức áp dụng, tạo đủ thời gian cho các ngành liên quan và người dân thích nghi.
Sự đồng bộ trong đầu tư phát triển hạ tầng là yếu tố quyết định. Không chỉ là trạm sạc điện, mà còn phải phát triển hệ thống giao thông công cộng xanh, giảm sự phụ thuộc vào phương tiện cá nhân. Kinh nghiệm cho thấy các thành phố có hệ thống giao thông công cộng phát triển sẽ dễ dàng triển khai chính sách cấm xe xăng dầu hơn.
Hỗ trợ tài chính và ưu đãi mạnh mẽ cho người thu nhập thấp là điều không thể thiếu để đạt được công bằng xã hội và tăng tỷ lệ chuyển đổi thực tế. Na Uy thành công phần lớn nhờ các chính sách hỗ trợ hấp dẫn, trong khi nhiều quốc gia khác gặp khó khăn do thiếu sự hỗ trợ này.
Công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức đóng vai trò quan trọng trong việc tạo đồng thuận xã hội. Người dân cần hiểu rõ lợi ích của chính sách, không chỉ về môi trường mà còn về kinh tế và sức khỏe. Các chiến dịch truyền thông cần được thực hiện một cách khoa học và thuyết phục.
Cuối cùng, việc học hỏi từ các mô hình thành công như Na Uy, EU, Paris, Stockholm để điều chỉnh cho phù hợp với điều kiện địa phương là rất cần thiết. Mỗi quốc gia, mỗi thành phố có những đặc điểm riêng về kinh tế, xã hội và văn hóa, do đó cần có sự linh hoạt trong việc áp dụng các chính sách.
Với Hà Nội, việc triển khai chính sách cấm xe máy xăng từ năm 2026 là một bước đi táo bạo và cần thiết. Tuy nhiên, thành công hay thất bại của chính sách này sẽ phụ thuộc vào việc các cơ quan quản lý có học hỏi được những bài học kinh nghiệm từ thế giới và áp dụng một cách phù hợp với thực tế Việt Nam hay không. Chỉ khi có sự chuẩn bị kỹ lưỡng, hỗ trợ đầy đủ và đồng thuận xã hội, chính sách này mới có thể thành công và tạo ra những tác động tích cực lâu dài cho môi trường và chất lượng sống của người dân thủ đô.
Đọc thêm:
Người dân Bình Dương, Bà Rịa – Vũng tàu được lợi gì khi trở thành công dân TP.HCM mới?
